Αρειος Πάγος υπ' αριθμ. 28440/2025: Το Δικαίωμα Γραπτής Μετάφρασης για τον Αλλοδαπό Κατηγορούμενο στα Μέτρα Προσωρινής Κράτησης

Η διασφάλιση δίκαιης δίκης για όλους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν ομιλούν ιταλικά (αλλοδαποί), αποτελεί πυλώνα του δικαστικού μας συστήματος. Η απόφαση του Αρείου Πάγου υπ' αριθμ. 28440 της 20ης Ιουνίου 2025 (κατατεθείσα στις 4 Αυγούστου 2025) διευκρινίζει μια κρίσιμη πτυχή: τη μετάφραση των εγγράφων στα μέτρα προσωπικής κράτησης. Η παρούσα απόφαση ορίζει τη σχέση μεταξύ της επείγουσας προφορικής μετάφρασης και του θεμελιώδους δικαιώματος στη γραπτή μετάφραση, ένα κεντρικό θέμα για το δικαίωμα άμυνας.

Επείγουσα Μετάφραση vs. Γραπτή Μετάφραση: Τα Όρια της Προφορικότητας

Η υπόθεση που εξέτασε ο Άρειος Πάγος αφορούσε τον κατηγορούμενο F. H., ο οποίος είχε υποβληθεί σε μέτρο κράτησης. Το κρίσιμο σημείο ήταν η επάρκεια της μετάφρασης της διάταξης. Το άρθρο 51-bis, παράγραφος 2, των διατάξεων εφαρμογής του ΚΠΔ επιτρέπει μια "επείγουσα μετάφραση" (προφορική και συνοπτική) για λόγους ταχύτητας. Αντίθετα, το άρθρο 143 ΚΠΔ εγγυάται στον αλλοδαπό το δικαίωμα στη γραπτή μετάφραση των ουσιωδών εγγράφων. Η απόφαση 28440/2025 καθόρισε τη σχέση μεταξύ αυτών των δύο διατάξεων, εξισορροπώντας την ταχύτητα και το δικαίωμα άμυνας.

Σχετικά με τα μέτρα προσωπικής κράτησης, η διαδικασία επείγουσας μετάφρασης, που προβλέπεται για τη συνεδρίαση επικύρωσης της σύλληψης επ' αυτοφώρω και την ταυτόχρονη διάταξη εφαρμογής μέτρου από το άρθρο 51-bis, παράγραφος 2, των διατάξεων εφαρμογής του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, περιλαμβάνει, εφόσον δεν θίγεται το δικαίωμα άμυνας του κατηγορουμένου, την απλή προφορική μετάφραση, ακόμη και σε συνοπτική μορφή, η οποία δεν έχει αντικαταστατική λειτουργία, αλλά συμπληρωματική των εγγυήσεων του άρθρου 143 ΚΠΔ, οπότε η παράλειψη ή η καθυστερημένη γραπτή μετάφραση της αρχικής διάταξης, που εκδόθηκε εναντίον του αλλοδαπού κατηγορουμένου που δεν γνωρίζει την ιταλική γλώσσα, εκτός από ρητή και συνειδητή παραίτηση του ιδίου, οδηγεί σε ακυρότητα ενδιάμεσου καθεστώτος, η οποία μπορεί να προβληθεί με αίτηση επανεξέτασης, υπό την προϋπόθεση ότι προβάλλεται ένα τρέχον και συγκεκριμένο συμφέρον, που συνίσταται σε παράνομη βλάβη του δικαιώματος άμυνας, με βάση την πραγματική περίπτωση, που χαρακτηρίζεται από την παράλειψη της γραπτής μετάφρασης, αλλά και πάλι από την επείγουσα προφορική μετάφραση που έχει πραγματοποιηθεί.

Ο Άρειος Πάγος διευκρινίζει ότι η επείγουσα προφορική μετάφραση δεν υποκαθιστά τη γραπτή μετάφραση της διάταξης κράτησης, αλλά την συμπληρώνει. Η τελευταία αποτελεί θεμελιώδες δικαίωμα για τον αλλοδαπό κατηγορούμενο, απαραίτητο για μια εις βάθος ανάλυση των αιτιολογικών και μια αποτελεσματική άμυνα. Η παράλειψη της γραπτής μετάφρασης, εκτός από συνειδητή παραίτηση, δημιουργεί ακυρότητα ενδιάμεσου καθεστώτος.

Ακυρότητα Ενδιάμεσου Καθεστώτος: Προϋποθέσεις και Συνέπειες

Η "ακυρότητα ενδιάμεσου καθεστώτος" δεν ακυρώνει αυτόματα την πράξη, αλλά πρέπει να προβάλλεται από τον κατηγορούμενο ή τον συνήγορο μέσω αίτησης επανεξέτασης. Είναι απαραίτητο να αποδειχθεί ένα "τρέχον και συγκεκριμένο συμφέρον", δηλαδή μια "παράνομη βλάβη του δικαιώματος άμυνας", επιχειρηματολογώντας πώς η έλλειψη της γραπτής μετάφρασης περιόρισε την ικανότητα κατανόησης των κατηγοριών ή αμφισβήτησης του μέτρου. Η απόφαση υπ' αριθμ. 28440/2025 ακυρώνει με παραπομπή την απόφαση του Δικαστηρίου Ελευθερίας της Σαλέρνο για νέα αξιολόγηση.

Βασικά σημεία:

• Η επείγουσα προφορική μετάφραση (άρθρο 51-bis διατάξεις εφαρμογής ΚΠΔ) είναι συμπληρωματική, όχι υποκαταστατική, της γραπτής μετάφρασης (άρθρο 143 ΚΠΔ).
• Η γραπτή μετάφραση της διάταξης κράτησης είναι θεμελιώδες δικαίωμα για τον αλλοδαπό κατηγορούμενο.
• Η παράλειψη ή η καθυστερημένη γραπτή μετάφραση δημιουργεί ακυρότητα ενδιάμεσου καθεστώτος.
• Είναι απαραίτητο να αποδειχθεί συγκεκριμένη βλάβη στο δικαίωμα άμυνας για να προβληθεί αυτή η ακυρότητα.
• Μια παραίτηση από τη γραπτή μετάφραση είναι έγκυρη μόνο εάν είναι ρητή και συνειδητή.

Συμπεράσματα: Ένα Κρίσιμο Βήμα για τη Δίκαιη Δίκη

Η απόφαση υπ' αριθμ. 28440/2025 του Αρείου Πάγου αποτελεί μια κρίσιμη νομολογιακή διευκρίνιση. Ενισχύει την προστασία του δικαιώματος άμυνας για τους αλλοδαπούς κατηγορούμενους, εξισορροπώντας τις ανάγκες ταχύτητας της δίκης και την ουσιαστική κατανόηση των δικαστικών πράξεων. Υπενθυμίζει στους νομικούς φορείς ότι μια δίκη είναι δίκαιη μόνο εάν κάθε συμμετέχων μπορεί να ασκήσει πλήρως τα δικαιώματά του, χωρίς γλωσσικά εμπόδια.