Analiza presude br. 11659 iz 2024. godine: Povraćaj neosnovano isplaćenih sredstava i NASpI
Presuda br. 11659 od 30. aprila 2024. godine, doneta od strane Kasacionog suda, predstavlja važnu pravnu raspravu koja se tiče načina povraćaja sredstava neosnovano isplaćenih u okviru Nove naknade za osiguranje od nezaposlenosti (NASpI). Konkretno, Sud je utvrdio da povraćaj neosnovano isplaćenih sredstava ne treba da sledi tipična pravila za neosnovano isplaćena penzijska ili socijalna davanja, već se treba odnositi na član 2033. građanskog zakonika. Ova odluka ima značajne implikacije kako za korisnike NASpI, tako i za nadležne uprave.
Normativni i sudski kontekst
NASpI je socijalno davanje koje podržava nezaposlene radnike. Za razliku od penzija, NASpI se smatra nepenzijskim davanjem. Sud je naglasio da, u slučaju neosnovane isplate, isplaćena sredstva moraju slediti opšte odredbe predviđene građanskim zakonikom, a ne specifična pravila za penzije ili socijalnu pomoć.
- Primena čl. 2033. Građanskog zakonika za povraćaj neosnovano isplaćenih sredstava.
- Potreba uzimanja u obzir principâ postepenosti i proporcionalnosti u povraćaju sredstava.
- Implikacije za prava korisnika NASpI.
Zaključak presude i praktične implikacije
Generalno. Nova naknada za osiguranje od nezaposlenosti (NASpI) je nepenzijsko socijalno davanje, tako da povraćaj neosnovano isplaćenih sredstava po tom osnovu ne podleže pravilima propisanim za neosnovano isplaćena penzijska davanja, niti pravilima propisanim za neosnovano isplaćena socijalna davanja, već opštoj regulativi iz čl. 2033. Građanskog zakonika, koja se mora primenjivati uzimajući u obzir hermeneutičke smernice definisane od strane Ustavnog suda u presudi br. 8 iz 2023. godine, na način da se postupak povraćaja neosnovano isplaćenih sredstava vrši prema principima postepenosti i proporcionalnosti, a da se istovremeno ne poništava pravo na povraćaj u njegovom suštinskom jezgru.
Ovaj zaključak naglašava važnost ne poništavanja prava na povraćaj neosnovano isplaćenih sredstava, istovremeno garantujući povraćaj koji poštuje principe postepenosti i proporcionalnosti. To znači da uprave moraju postupati oprezno i uzeti u obzir specifične okolnosti slučaja, izbegavajući prekomerno opterećivanje korisnika.
Zaključak
Presuda br. 11659 iz 2024. godine predstavlja važnu referentnu tačku za upravljanje davanjima NASpI i za regulisanje neosnovano isplaćenih socijalnih davanja. Kasacioni sud je svojom odlukom trasirao važan put za garantovanje prava građana, utvrđujući jasna merila za povraćaj neosnovano isplaćenih sredstava. Ključno je da pravni stručnjaci i nadležne uprave usklade svoje postupke sa ovim smernicama kako bi se osigurala pravilna primena normi i zaštita prava korisnika.
